انواع تبر را بشناسیم
تبر ابزاری برای خرد کردن، شکل دادن یا شکافتن قطعات چوب و الوار است. همچنین تبر نوعی سلاح سرد نیز محسوب میشود.
تاریخچه
تبر یکی از قدیمی‌ترین ابزارهای مورد استفاده بشر است و باستان شناسان تاریخ استفاده از آن را بیش از ۸ هزار سال عنوان می‌کنند. شاید ابزار ساده‌ای به نظر برسد و انتظار شنیدن آن را نداشته باشید، اما همین ابزار ساده هم در طول زمان به مرور تکامل پیدا کرده. پیشرفت اصلی در ساخت تبر مدیون مهاجرت اروپاییان به آمریکا و برخورد آن‌ها با جنگل‌های عظیم و بکر آمریکای شمالی بود. از‌آن‌جا که تبرهای موجود به اندازه آن جنگل‌ها خوب نبودند، بین قرن‌های ۱۸ و ۱۹ میلادی مهاجران برای قطع درختان، استفاده از چوب آن‌ها و تبدیل جنگل به زمین‌های قابل کشت، انواع مختلفی از تبر را به وجود آوردند. در قرن نوزدهم در امریکا نزدیک به ۳۰۰ نوع تبر مختلف ساخته می‌شد. تا اوایل قرن ۲۰ همچنان تبر یکی از مهم‌ترین ابزارهای کشاورزان غربی بود. از آن زمان به مرور با ساخت اره زنجیری و گسترش کاربرد آن، این وسیله در بسیاری زمینه‌ها جای تبر را گرفت. استفاده از تبر این روزها بسیار کمتر از قبل شده اما همچنان یکی از پرکاربردترین ابزارهای دنیا به شمار می‌آید.
اجزای تبر
تبر از یک دسته و یک تیغه تشکیل شده که این دسته و تیغه به‌وسیله یک گوه مخصوص، یا با چسب، یا هر دو به هم متصل می‌شوند. تیغه تبر یک گوه است که نیرو را متمرکز کرده و به سطح باریکی وارد میکند و با این کار سطح چوب را می‌شکافد. تیغه می‌تواند با یک یا دو لبه تیز ساخته بشود، باید به اندازه کافی تیز باشد تا به راحتی داخل چوب یا هر چیز دیگری نفوذ بکند و در عین حال باید به اندازه کافی ضخیم باشد تا بر اثر ضربه نشکند. کیفیت مواد اولیه و دقت ساخت تیغه اهمیت بسیار زیادی دارد. اگر دسته تبر خوب نباشد میشود آن را عوض کرد ولی اگر جنس تیغه خوب نباشد تنها مشتری آن ضایعاتی‌ها خواهند بود.
وزن تیغه هم اهمیت زیادی دارد. برای افرادی که قدرت بدنی و تجربه کاری پایین‌تری دارند طبیعتا هر چه تیغه سبک‌تر باشد بهتر است. اما افراد با تجربه، تیغه‌های سنگین‌تر را انتخاب می‌کنند چون سرعت و قدرت بیشتری به آن‌ها می‌دهد. برای استفاده در خانه یک تبر نهایتا ۱.۵ کیلویی کافی است اما در کارگاه‌ها ممکن است از مدل‌های تا ۴ کیلوگرمی و بیشتر هم استفاده بشود.
به طور کلی هم تبرها در انواع یک تیغه و دو تیغه ساخته می‌شوند. تبرهایی که یک تیغه دارند سبک‌ترند و کمتر فرد را خسته می‌کنند، به علاوه سرعت کار کردن با آن‌ها بیشتر است. پرفروش‌ترین نوع تبر در بازار هم همین نوع است. اما تبر دو تیغه به خاطر تقسیم وزن بهتر، تعادل بهتری دارد و کنترل آن راحت‌تر است. به علاوه کارایی منعطف‌تری دارد و کار دو تبر را انجام می‌دهد. مثلا می‌توان از یکی برای چوب‌های نرم و دیگری برای چوب سخت استفاده کرد؛ یا به محض کند شدن یک تیغه، با دیگری شروع به کار کرد. اما در مقابل تبر دو تیغه همان طور که گفته شد سنگین‌تر است و استفاده از آن خطرناک. هنگامی که تبر برای ضربه زدن به پشت یا بالا برده میشود به خاطر عدم دید ممکن است به کسی آسیب بزند.
دسته تبر هم حکم یک اهرم را دارد و با ایجاد گشتاور، نیروی دست را چند برابر کرده و به نوک تیغه منتقل میکند. به همین خاطر هم هر چه دسته بلند‌تر باشد قدرت تبر بیشتر است. اما در مقابل در دست گرفتن یک تبر با دسته کوتاه و کنترل آن مخصوصا با یک دست بسیار راحت‌تر است. یک دسته ۷۰ سانتی‌متری تقریبا برای همه کاری مناسب است ولی مدل‌های کوچکتر و بزرگ‌تر هم وجود دارند که با توجه به قد فرد و نوع استفاده، هر کس می‌تواند برای خودش بهترین گزینه را انتخاب کند. نکته دیگر این‌که تجربه نشان داده کار کردن با دسته‌هایی که مقداری قوس دارند کمی راحت‌تر است.
بیشتر تبرهای امروزی تیغه فولادی و دسته چوبی دارند اما دسته‌های از جنس پلاستیک یا فایبرگلاس هم وجود دارند. دسته‌های چوبی شوک ضربه‌ها را به خوبی جذب می‌کنند و در صورت شکستن به راحتی قابل تعویض اند. پلاستیکی‌ها سبک‌ترند ولی معمولا قابل تعویض نیستند. دسته‌های فلزی معمولا در تبرهای با ابعاد کوچکتر به کار می‌روند. ماندگاری بیشتری دارند اما ضربه را به خوبی جذب نمی‌کنند وباعث خستگی دست می‌شوند. دسته‌های چوبی بدون رنگ ممکن است دست را بخراشند اما دسته‌های رنگ یا جلا خورده می‌توانند در زمان کار خطرناک باشند و به راحتی از دستی که کمی مرطوب باشد سر بخورند. بهتر است این لایه رنگ را با کمی سنباده تراشید.
انواع تبر
بر اساس شکل تیغه به طور کلی می‌توان تبرها را به چند دسته تقسیم کرد.
تبر باغبانی
برای قطع کردن شاخه‌ها و تنه درختان استفاده میشود. تیغه باریک و تیزی دارد. به همین خاطر تیغه نیروی بیشتری را به چوب وارد میکند و با هر ضربه تا عمق زیادی داخل چوب نفوذ میکند و آن را می‌شکافد. تیغه‌های سنگین با وزن بین ۲ تا ۴ کیلوگرم و دسته‌های خمیده بلند (بین ۵۰ تا ۹۰ سانتی متر) دارند. شکل این تیغه برای خرد کردن چوب و الوار خیلی مناسب نیست. بعضی مدل‌های آن به اسم تبر جنگل‌بانی هم شناخته می‌شوند.
تبرچه
کوچکتر از تبرهای معمولی هستند و برای کار کردن با یک دست طراحی شده اند. وزن بین نیم تا یک کیلوگرم و اندازه کوچکی دارند که مناسب حمل و نقل است. کارایی یک تبر باغبانی معمولی را دارد اما سبک‌تر است و دسته آن هم کوتاه‌تر و برای کار روی قطعات کوچکتر چوب و قطع کردن شاخه‌های درختان مناسب است ولی در مواقع ضرورت حتی برای خرد کردن گوشت، ایجاد جرقه و موارد این‌چنینی هم استفاده میشود. به نوعی یک تبر همه کاره به حساب می‌آید و یکی از پرفروش‌ترین مدل‌ها برای استفاده در خانه است.
هیزم شکن
تیغه پهن‌تری دارد و به همین خاطر هم به راحتی داخل عمق چوب نمیشود. اما به خاطر همین ضخامت بیشتر برای شکافتن چوب و دو تکه کردن قطعات چوب بسیار مناسب‌تر است در واقع این تیغه نقش یک گوه را بازی میکند که تکه‌های چوب را از وسط می‌شکافد. وزن تیغه این نوع معمولا بسیار بالاتر است و معمولا بین ۳ تا ۵ کیلوگرم وزن دارند. دسته این وسیله بر خلاف تبر باغبانی بدون انحنا است تا بعد از وارد شدن داخل چوب مثل یک اهرم بشود به تیغه فشار بیشتری وارد کرد. معمولا در قسمت پشت تیغه یک قسمت صاف هم طراحی میشود که مخصوص ضربه زدن به وسیله چکش است تا تیغه هر چه بیشتر داخل چوب فرو برود. به اندازه تبرهای دیگر تیز نمیشود چون اصلا کار کردن با آن احتیاج زیادی به تیز بودن تیغه ندارد.
تبر نجاری
از نظر اندازه شبیه تبرچه است. لبه تیز تیغه این ابزار بلند، نازک و مستقیم است و برای لایه برداری از چوب و ایجاد گوشه‌ها طراحی شده، نه شکافتن و خرد کردن. تیغه تمام تبرها معمولا شکل منحنی دارند. این شکل منحنی کمک میکند تمام نیروی تبر، در یک نقطه متمرکز بشود. اما تیغه تبر نجاری صاف است چون لازم نیست سطح چوب را بشکافد و نیروی زیادی را به یک نقطه وارد کند. در ضمن صاف بودن آن برای یک‌دست شدن سطح کار هم مهم است. پایین تیغه آن معمولا محلی برای قرار گرفتن انگشت در نظر گرفته میشود که به کنترل بهتر آن کمک میکند. قسمت پشت تیغه هم به شکلی طراحی میشود که به عنوان چکش بتوان از آن استفاده کرد. ضمنا یک شیار هم معمولا به عنوان میخ کش در نظر گرفته میشود.
تبر سرپهن
ویژگی بارز این وسیله شکل خاص تیغه آن است. این تیغه‌ها نوک بزرگ و بلندی دارند ولی قسمت انتهایی تیغه بسیار کوچکتر است. معمولا یک لبه آن صاف و لبه دیگر تیز و زاویه دار است. ابزاری مناسب برای تبدیل تنه گرد درخت به الوار‌های صاف است. استفاده از این وسیله در قرن نوزدهم رواج زیادی داشته اما امروزه اره دیسکی تا حد زیادی جای آن‌ها را گرفته.
تیشه نجاری
ابزاری مشابه تبر است با این تفاوت که تیغه آن بر خلاف تبر که در راستای دسته قرار گرفته، عمود بر دسته است. در واقع می‌توان آن را نوعی اسکنه دانست. برای کنده کاری روی چوب، خالی کردن داخل الوار و تراشیدن و صاف کردن سطح چوب استفاده میشود. امروزه از این ابزار کمتر استفاده میشود و ابزارهای دیگری مثل رنده برقی جان آن را گرفته اند اما همچنان برای کارهای خاص استفاده میشود.
تبر تاکتیکال
مدرن‌ترین نوع تبری است که ساخته شده. تبر کوچک و سبکی است که میشود آن را به راحتی همراه وسایل دیگر حمل کرد. یک وسیله ضروری برای طبیعت گردی و یک ابزار همه کاره به حساب می‌آید. برای تکه کردن چوب، درست کردن آتش، باز کردن راه بسته شده توسط بوته‌ها و شاخه‌های کوچک، کندن زمین، چادر زدن و حتی خرد کردن گوشت و مواد غذایی دیگر به جای ساطور استفاده میشود. این ابزار در اندازه‌ها و وزن‌های مختلفی ساخته میشود ولی داشتن یک شکل مدرن که با همه تبرهایی دیگر فرق داشته باشد، مشخصه ظاهری همه آن‌ها است.
تاماهاوک
ریشه کاملا آمریکایی دارد. توسط سرخ‌پوستان آمریکایی ساخته شده. ابزار جنگی بوده و برای پرتاب به طرف دشمن استفاده می‌شده. سبک و تیز است از نظر تنوع کاربرد شبیه تبر تاکتیکال است چون در واقع تبر تاکتیکال، شکل مدرن و ارتقا یافته‌ای از تاماهاوک است.
تبر آتش نشانی
از یک تبر و یک تیغه کلنگ ساخته شده. از تبر برای شکستن در و وسایل چوبی، برای باز کردن راه در موارد اضطراری و از قسمت کلنگ برای کندن خاک، خراب کردن دیوار و برداشتن آوار برای نجات افراد استفاده میشود.
مقالات مرتبط:
