انواع سوهان کدام اند؟

سوهان ابزاری است برای حذف مقادیر بسیار کم و ظریف از یک قطعه. از سوهان برای نرم کردن، تیز کردن و صاف و تمیز کردن سطوح تقریبا همه مواد استفاده می‌شود. این ابزار شامل یک دسته است که می‌توان یک دستگیره چوبی یا پلاستیکی به آن وصل کرد و یک بدنه دارد که آج‌های سوهان‌ روی آن قرار دارند. این وسیله که معمولا برای کار با چوب و فلز استفاده می‌شود، از جنس فولاد و  با مقاطعی به شکل‌های مستطیل، مثلث و دایره ساخته می‌شود. ممکن است یک رو یا هر دو روی سوهان‌ آج‌دار باشد و حتی ممکن است نوع آج‌های هر روی سوهان‌ با روی دیگر آن متفاوت باشد. به طور معمول سوهان‌های ریزتر برای کار‌های ظریف‌تر ساخته می‌شوند،‌ به همین خاطر در مقایسه آج‌های ریز‌تری هم دارند. علاوه بر سوهان‌های معمول فلزی سوهان‌های با نوک الماسه و سیلیسیم کاربید برای تراشیدن مواد سخت‌تری مثل سرامیک ساخته شده اند.

سوهان زدن اشیاء مختلف از جمله کارهایی است که بشر پیش از تاریخ نیز به وسیله ساییدن به سنگ‌ها قادر به انجام آن بوده،‌ اما سوهان‌ فلزی و به شکل تقریبا امروزی آن، قدمتی نزدیک به ۳۰۰۰ سال دارد. سوهان‌های معمولی فلزی از قرن ۱۱ میلادی تا به امروز تغییر چندانی نکرده اند و از آن زمان به همین شکل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نکته ای که در زمان استفاده از سوهان باید به خاطر داشت این است که این وسیله برای حرکت در یک جهت طراحی شده،‌ یعنی برای سوهان زدن یک سطح باید آن را فقط رو به جلو حرکت داد. حرکت رفت و برگشتی از آنجا که آج‌ها یک طرفه هستند، علاوه بر این که در جهت برگشت هیچ کاری انجام نمی‌شود، باعث صدمه دیدن آج‌های آن هم می‌شود.

تنها هنگامی که سوهان‌ از کناره و به صورت عرضی به سطح ساییده شود با سوهان‌های تک آج و دو آج میتوان حرکت رفت وبرگشت را انجام داد.

تمیز کردن سوهان‌ یا برس‌های مخصوص هم از جمله کارهایی است که برای سالم نگه داشتن آن باید انجام بشود.

امروزه این ابزار در شکل‌ و اندازه‌ها و با آج‌های مختلف و حتی از مواد مختلفی ساخته می‌شود. اندازه آج‌ها و فاصله بین آن‌ها، زبری یک سوهان را معین می‌کند. سوهان‌های دقیق که به آن‌ها سوهان نرم گفته میشود، آج‌های ریزتری دارند و به عبارتی واحد آج در سانتیمتر آن‌ها بیش‌تر است. در مقابل سوهان‌های زبر که دندانه‌های بزرگتری هم دارند سریع‌تر و بیشتر ماده را سایش میدهند اما به ظرافت سوهان‌های نرم نیستند.

علاوه بر اندازه دندانه‌ها، ‌الگوی شکل آن‌ها هم عاملی مهم است. این الگوها سرعت کار سایش توسط سوهان‌ را، به طور کاملا جدای از اندازه دندانه تغییر می‌دهد. بر اساس نوع آج تقسیم بندی سوهان‌ها به شکل زیر است:

سوهان‌های تک آج

در آن‌ها دندانه‌های آج در ردیف‌های موازی هم قرار گرفته اند و برای ساییدن هردو نوع سطح نرم و زبر مناسب اند.

سوهان‌های دو آج

شکل آج آن‌ها به این صورت است که دو ردیف دندانه عمود بر هم دارند که طرحی لوزی شکل را در الگوی آن‌ها به وجود می‌آورد. این نوع آج باعث میشود سرعت سوهان‌ زدن دو برابر مدل تک آج باشد. از آن برای سطوح سخت‌تر استفاده میکنند و کار کردن با آن روی سطوح نرم باعث کند شدن دندانه‌ها میشود.

آج منحنی شکل

ردیف آج‌ها به شکل منحنی، خمیده هستند و برای صاف و هموار کردن سطوح استفاده میشوند.

سوهان چوب بری

دندانه‌ها دیگر به شکل خطی نیستد و هر دندانه به طور مستقل قرار گرفته. اندازه هر دندانه آن معمولا خیلی بزرگتر از سوهان‌های معمولی است. برای ساییدن سطوح نرمی مثل چوب و پلاستیک مناسب اند و در صورت استفاده روی سطوح سخت‌تر دندانه‌ها کنده خواهند شد.

سوهان الماسه

این مدل در شکل‌های گوناگونی مانند مربعی یا نیم دایره ساخته می‌شود. سطح سوهان الماسه به جای دندانه‌های فولادی پوشیده از ذرات ریز الماس یا تنگستن-کاربید است و برای سوهان‌کاری روی فولاد سخت یا سطوح بسیار سختی مثل شیشه و سرامیک کاربرد دارد.

از نظر شکل هم گونه‌های مختلفی از این وسیله ساخته شده اند

تخت

معمول و متداول‌ترین نوع است که برای سوهان‌زدن سطوح صاف استفاده میشود. سطوح بالایی و پایینی آن آج دارد اما لبه‌ها صاف و بدون آج است.

نیم دایره

یک روی آن صاف و روی دیگر آن شکل نیم دایره‌ای آج دار است. سطح صاف آن مانند مدل تخت استفاده میشود و سطح نیم دایره برای اجسام منحنی. همچنین این مدل معمولا از دسته به سمت نوک به شکل مخروطی است تا بتوان از آن برای شکل دادن به یک سطح یا شیء هم استفاده کرد.

مثلثی

برای سوهان‌کاری گوشه و کنج‌ها و زوایای تیز و همچنین کار در فضاهای محدود و بسته استفاده دارد. برخی از مدل‌های سوهان مثلثی برای تیزکردن تیغه اره‌ها کاربرد دارد.

مربعی

مشابه سوهان مثلثی برای داخل شدن به فضاهای تنگ و حفره‌ها طراحی شده.

گرد

کاملا استوانه شکل است و برای سوهان زدن سطوح مدور، به علاوه‌ی داخل برش‌ها و حفره‌های دایره‌ای شکل، مانند سوراخ به وجود آمده از دریل زدن کاربرد دارد.

چاقویی

این سوهان شبیه مدل تخت اما بسیار نازک است و برای کار در فضاهای باریک ساخته شده.

سوهان سر خم

دسته این سوهان بر خلاف تمامی انواع دیگر در راستای بدنه قرار نگرفته. این ویژگی کمک میکند به فضاهای باریک و بلند دسترسی پیدا بکنیم.

سوهان ژاپنی

تیغه آن به شکل خمیده است و برای سوهان‌کاری داخل سطوح منحنی مثل داخل کاسه گیتار استفاده می‌شود.

سوهان مویی

بسیار کوچک‌تر و نازک‌تر ازسوهان‌های معمولی هستند،‌ در تمامی اشکالی که در بالا ذکر شد ساخته می‌شوند و از آن‌ها برای انجام کارهای ظریف و دقیق استفاده می‌شود.

سوهان دنده

آج این وسیله به گونه‌ای طراحی شده که کاملا منطبق بر دنده‌های پیچ باشد و از آن برای تمیز کردن،‌از بین بردن زنگ و حذف زوائد ایجاد شده روی دندانه های پیچ استفاده می‌شود.

از ترکیب اندازه‌ها و الگوهای مختلف، سوهان‌های با کاربرد‌های گوناگون ساخته می‌شوند که هر فرد متناسب با نیاز خود می‌تواند سوهان مورد نظر را با در نظر گرفتن این ویژگی‌ها انتخاب بکند.

 

 

مطالب مرتبط:

انواع اره کدام اند؟

سنگ فرز چیست؟ چگونه یک سنگ فرز مناسب انتخاب کنیم؟